Google en het wereldbrein

In de eerste jaren van de 21ste eeuw begon Google met een ambitieus project: het scannen van alle boeken in de wereld. Vanaf 2002 bood Google grote universiteitsbibliotheken aan om hun boeken te scannen en digitaal doorzoekbaar te maken, helemaal gratis. In alle stilte en achter gesloten deuren was Google de laatste jaren bezig met dit project om alle boeken die ooit zijn verschenen in te scannen en te digitaliseren en onder te brengen in één grote digitale bibliotheek. Google weet ook dat je de meeste informatie nog steeds in boeken vindt. Het internet is vrij nieuw en bestaat vaak nog uit informatie die speciaal voor internet is gemaakt. Vandaar het grote belang dat Google aan het project toekent. Maar het uiteindelijke doel van Google is zelfs nog ambitieuzer: Google wil een 'hogere vorm van intelligentie creëren', iets wat H.G. Wells al aankondigde in zijn essay 'World brain' in 1937. Het gaat Google niet om boeken, informatie of een zoekmachine, maar om Kunstmatige Intelligentie. Daarbij heeft Google haast, want het is niet de enige speler in de markt, in China is bijvoorbeeld de Baidu bibliotheek werkzaam. Inmiddels zijn er al zo’n 20 miljoen boeken door Google gedigitaliseerd. En er wordt samengewerkt met de meest prestigieuze bibliotheken van de wereld.

In 2010 tekenden de Koninklijke Bibliotheek (KB) en Google een overeenkomst waarin Google minstens 160.000 boeken uit de KB-collectie digitaliseert. Deze overeenkomst is een aanvulling op de eigen digitaliseringsinitiatieven van de KB. Het betreft Nederlandse publicaties binnen het publieke domein waarop geen auteursrecht meer rust. De helft van de 160.000 boeken zijn nu gedigitaliseerd, ‘full text’ doorzoekbaar en gratis toegankelijk gemaakt (vanaf deze week) via Google Books en boeken.kb.nl. Eind 2011 startte Google met het digitaliseren van boeken uit de KB-collectie tot 1870. De collectie omvat historische, juridische en maatschappelijke Nederlandse publicaties uit de 18e en 19e eeuw die van belang zijn voor wetenschappers en onderzoekers, zowel binnen het Nederlandse taalgebied als voor de rest van de wereld.

Dr. M. van Otegem Hoofd sector Productie & Beheer van de KB stelt - op de site van Informatieprofessional - dat om informatie vrij op het web te kunnen zetten, het eerst gedigitaliseerd moet worden. De overheid heeft dit in het verleden gesubsidieerd, maar doet dat nu niet meer. We (KB) moeten het dus zelf betalen en dat is duur. Digitaliseren gaat dan erg langzaam of gebeurt in het geheel niet. Nu zijn er bedrijven die bereid zijn dit voor ons te betalen. Google is zo’n partij, maar de KB werkt ook samen met Proquest in Early European Books Online (abonnementvorm). Natuurlijk willen die bedrijven iets terug voor hun investering. Daarover sluiten we als KB een contract af maar dat dreigt nu te botsen met Europese richtlijnen over verdienmodellen en het stimuleren van hergebruik van informatie in de publieke sector.



Het loopt dus allemaal niet zo soepel. De mantra van Google is dan wel ‘Don’t be evil’, maar er spelen ondertussen wel heel veel zaken als: verdenking van het creëren van een machtspositie (monopolie) en schendingen van auteursrecht en privacy waardoor het proces van een alomvattende bibliotheek op zijn zachtst gezegd veel vragen oproept. Je ziet dat Google voortdurend de grenzen van het auteursrecht opzoekt. Het Google books project dat zo voortvarend van slag ging, stuit nu op steeds meer verzet. Auteurs en uitgevers werd in het hele proces niets gevraagd. Van de 20 miljoen boeken die nu gescand zijn rusten er op miljoenen uitgaven nog auteursrecht. Sommigen beweren dat Google bezig is met grootschalige diefstal, soms scannen ze zelfs boeken zonder dat iemand daarvoor toestemming heeft gegeven. Anderen vrezen dat Google een poging doet een monopoliepositie te verwerven op ons gedeelde culturele erfenis. Of dat Google complexe kennis versimpelt tot hapklare en vooral zoekbare weetjes. Inmiddels daagt een groot aantal auteurs Google voor de rechter voor het schenden van het auteursrecht op hun boek. Webwereld meldt dat het scannen nu dan ook op een veel lager tempo gaat dan eerst. De site citeert The Chronicicle of Higher Education die meldt dat Google nu een andere strategie heeft dan bij de start toen hele boekenplanken werden opgestuurd om alle werken in te scannen. Google beslist nu per boek of er gescand gaat worden.

Naar aanleiding van rechtszaken in de Verenigde Staten hebben we nu in elk geval duidelijkheid over wat Google met de gescande uitgaven op Google Books mag doen. Je kunt nu de digitale databank doorzoeken op trefwoorden, maar je kunt de boeken niet downloaden, behalve als er geen auteursrecht meer op rust. Dat is de stand van zaken nu.
Op de achtergrond speelt ook nog dat de privacy van de lezer niet is gewaarborgd. Google weet wie wat wanneer leest en ook natuurlijk wie wat wanneer zoekt.

Voor of tegen, feit is dat er steeds meer (onderzoeks)informatie beschikbaar is op het internet, ook voor studenten en scholieren. Ik, als mediathecaris, ben blij met het samenwerkingsproject van de KB en Google. 80.000 Auteursrechtvrije KB-boeken uit de periode 1700 - 1870 worden nu beschikbaar gesteld op de KB-site. Als je er iets mee wilt gaan doen zijn de kleine lettertjes van belang. Die luiden: “U mag passages overnemen in een scriptie of paper mits u de volledige bron vermeldt en u zich houdt aan de gebruiksvoorwaarden.”

Zie ook: Google and the World Brain