woensdag 27 januari 2016

Heel Nederland veilig online

Aan het begin van dit jaar werden we opgeschrikt door (al weer) een sexting incident, nu in Tilburg. Sexting is een combinatie van de Engelse woorden ‘sex’ (seks) en ‘texting’ (tekstberichten verzenden). De term doelt op het verzenden (en ontvangen) van seksueel getinte beelden of tekstberichten door middel van een mobiele telefoon of internetapplicaties zoals WhatsApp, Facebook, YouTube, Instagram of Twitter. De naaktfoto’s of foto’s in lingerie/ondergoed die - in dit geval - op een Instagramprofiel waren te zien, bleken afkomstig van leerlingen van een vmbo-school in Tilburg. Een drama, want veel van de betrokken leerlingen zijn nog niet eens zestien jaar.
De komende weken wordt er - en dat is dus klaarblijkelijk niet voor niets - weer veel aandacht besteed aan privacy en veiligheid op het internet. Eerst hebben we de Dag van de Privacy op 28 januari, waarna 9 februari de Safer Internet Day - specifiek gericht op jongeren - volgt.

De jaarlijkse Europese Dag van de Privacy (Dataprotectiedag) is in het leven geroepen door de Raad van Europa met steun van de Europese Commissie. Gekozen is voor 28 januari, de dag waarop in 1981 het Dataprotectieverdrag werd geopend voor ondertekening. Het doel van deze dag is om Europese burgers beter te informeren over hun rechten betreffende het gebruik van hun persoonsgegevens door overheden, bedrijven en andere organisaties.
We leven in een digitaal tijdperk, met e-mail, sociale netwerken en online profielen. Al onze informatie wordt opgeslagen op servers waarvan we niet weten waar ze staan en wat er mee gebeurt. Maar het gemak en plezier waarmee we deze informatie op het wereldwijde web spuien heeft een keerzijde. Het doel van de Internationale Dag van de Privacy is om de digitale consument wegwijs te maken in het verkeer van bits en bytes en wat er mee gedaan wordt. Want er kan flink misbruik gemaakt worden van creditcardgegevens en beschamende vakantiefoto's, en daarvoor moet de multimediale computergebruiker gewaarschuwd worden, zo vinden de oprichters van de The Privacy Projects - een denktank uit Amerika die opkomt voor digitale gegevensbescherming. In Nederland zijn er twee organisaties die toezien op correct gebruik van je persoonsgegevens: de Autoriteit Persoonsgegevens en Bits of Freedom.

Op 9 februari 2016, de Safer Internet Day, wordt wereldwijd aandacht gevraagd voor veilig en verantwoord gebruik van online technologieën en mobiele telefoons met name onder kinderen en jongeren. De Safer Internet Day is een jaarlijks terugkerende dag (iedere tweede dinsdag van februari) waarop in meer dan 100 landen in de wereld aandacht wordt gevraagd voor veilig internetgebruik door jongeren. Tijdens de Safer Internet Day 2016 staat het thema ‘Play your part for a better internet!’ centraal.


De Safer Internet Day is een initiatief van de Europese Commissie en wordt gecoördineerd door Insafe, het Europese netwerk van Safer Internet Centers. Er zijn 30 Safer Internet Centers, één in ieder van de 27 lidstaten en ook in IJsland, Noorwegen en Rusland. In Nederland vormen Veiliginternetten.nl en het Meldpunt Kinderporno op Internet samen het Safer Internet Center. Zij vragen in Nederland aandacht voor deze dag. Je kunt op Facebook trouwens de hele campagne volgen.

Maar wat heeft dat nou met jou te maken? Jij houdt natuurlijk al overal rekening mee, hebt je wachtwoorden op orde … Misschien eerst eens de quiz van NRC Q proberen, de vragen zetten je wellicht al wat aan het denken. Nou gaat deze quiz vooral over veilig surfen, iets waarvan velen zich nogal eens afvragen wat daar nu het belang van is. Ik heb toch niets te verbergen? Het is een al wat ouder blog, maar Geen Stijl verwoordde het op hun geheel eigen prikkelende wijze als volgt in: Zo ziet ‘niks te verbergen”er in het echt uit. Doe voor de zekerheid ook nog eens de zelf-check van Nederland Veilig Online. Nou? hoe mediawijs ben jij? Ben jij die uitzondering, want ook in 2015 was 123456 weer het meest populaire (maar minst veilige)  wachtwoord.

Optimale vrijheid, veiligheid en privacy online en hoe die in te stellen op jouw eigen apparaten vind je in de toolbox van het eerder genoemde Bits of Freedom. Bestudeer dit maar eens goed, want uit onderzoek van het Kaspersky-lab blijkt dat 38 procent van de Nederlanders toegeeft wel eens een wachtwoord te hebben gedeeld met collega’s of huisgenoten. Voor één derde was het een noodgeval, maar twee derde zou het zo wéér doen. "Ik hoor toch nog regelmatig mensen zeggen dat ze wachtwoorden maken en onthouden maar een hoop gedoe vinden. Daarbij denken ze vaak dat er maar weinig bij hen te halen valt en dus kiezen ze voor een eenvoudig wachtwoord en dan ook nog voor ieder account hetzelfde”, zegt Martijn van Lom, General Manager bij Kaspersky Lab Benelux. En dat terwijl het in de meeste gevallen maar om een paar simpele basisregels gaat. Dat een wachtwoord niet bedoeld is om te worden gedeeld, bijvoorbeeld, dat het niet voor iedereen zichtbaar moet zijn, dat het een ‘ sterk’ wachtwoord moet zijn en dat het regelmatig moet worden ververst.

Hoe zit het dan met onze doelgroep, de tieners? Eventuele paniek over tieners en privacy lijkt onterecht. In 2014 werd door TNS NIPO een online-enquête afgenomen bij 1710 tieners van 12 t/m 17 jaar. De enquête bevatte twee typen vragen: gesloten vragen voor kwantitatieve analyse, en open vragen waarin de respondenten hun meningen en ervaringen kwijt konden. Enkele conclusies toen: Ze delen maar heel beperkt (3%) naaktfoto’s, zijn zich bewust van allerlei gevaren, en handelen daar ook naar. En hoewel veel ouders zich zorgen maken over ‘stranger danger’, zien we dat slechts een beperkt aantal jongeren Facebook-vrienden heeft die ze nog nooit hebben gezien. Volgens dit door Mijn Kind Online in 2014 gepubliceerde onderzoek Tieners en Privacy lijkt wat er nu in Tilburg gebeurde een uitzondering.Tieners blijken volgens dit onderzoek, zorgvuldig om te gaan met het online delen van informatie. Ze hebben duidelijke, actieve strategieën over welke dingen ze op welke platforms posten, en wie wat mag zien. Ze zijn dus selectief in het weggeven van persoonlijke informatie.Er blijken diverse verschillen te zijn op grond van leeftijd, onderwijsniveau en geslacht. Bijvoorbeeld: 

  • hoe hoger de leeftijd, hoe vaker tieners hun echt leeftijd opgeven (omdat je in verband met nationale en internationale wetgeving vaak moet liegen over je leeftijd, om toegelaten te worden op een sociaal netwerk). Ander voorbeeld: hoe hoger de leeftijd, hoe minder vaak tieners geneigd zijn hun wachtwoorden te delen met hun ouder; 
  • hoe hoger het onderwijsniveau, hoe meer ze zichzelf googelen (om te controleren wat er over hen bekend is). Ook zijn hoger opgeleide tieners meer geneigd om wachtwoorden voor zichzelf te houden; 
  • meisjes zijn meer bezig dan jongens met het managen van hun profielen door reacties en tags te verwijderen, en maken zich meer zorgen dan jongens dat er gesprekken openbaar kunnen worden, bijvoorbeeld door een lek in WhatsApp. 

Rustig achteroverleunen dus als docent? Germano Meijer verrichtte onder een kleine groep jongvolwassenen (18-30) ook een onderzoek naar Mediawijsheid in de praktijk. Mediawijsheid hoeft nog niet altijd mediawijs gedrag op te leveren, concludeert hij. Aanleiding van dit onderzoek was The Fappening in augustus 2014 waarbij naaktfoto’s van honderden bekende mensen via iCloud online gelekt zijn. Mediawijsheidcompetenties zorgen ervoor dat mensen op de juiste manier met media om kunnen gaan. Door berichten zoals The Fappening en andere casussen waarbij er gevoelige data gelekt worden, lijkt het vaak dat mediagebruikers toch mediawijsheidcompetenties missen. “In deze thesis heb ik getracht te beargumenteren dat jongvolwassenen, ondanks dat zij toch mediawijs zijn, deze theoretische vaardigheden niet altijd in de praktijk brengen.” Zijn deze jongvolwassenen dan dom of gemakzuchtig? Volgens Meijer wordt het begrip Mediawijsheid te star geïnterpreteerd. “Als een gebruiker bijvoorbeeld niet voldoende kennis heeft van een medium, kan het zijn dat hij niet mediawijs handelt ondanks dat hij wel aan alle mediawijsheidcompetenties voldoet.” Dieper liggende verklaringen kunnen mogelijk gezocht worden in het feit dat mensen tegenwoordig zoveel informatie, wachtwoorden en data moeten onthouden, dat zij wellicht een gemakkelijke manier kiezen om belangrijke informatie op te slaan uit angst om het te vergeten. Komt mij trouwens wel bekend voor. Je wordt er ook een beetje moe van om steeds bezig te moeten zijn met je wachtwoorden. En vervolgens dien je je weer te verdiepen in allerhande programmaatjes of tools die dat dan weer voor je regelen. En last but not least moet je daar dan natuurlijk ook weer het wachtwoord van onthouden. Maar ja, heb je een keus! Wachtwoorden weg geven is geen optie. Of …?
Dat er nog een lange weg te gaan is volgt uit het volgende incident dat op een kunstbeurs plaatsvond. Een New Yorkse kunstenares ontdekte dat ze in ruil voor koekjes(!) honderden mensen zo gek kreeg persoonlijke data af te staan.

Trouwens, ook wat betreft sexting zijn er heel wat minder bemoedigende cijfers bekend dan hierboven eerst aangegeven. EenVandaag Jongerenpanel deed een jaar na het bovengenoemde NIPO-onderzoek een onderzoek naar sexting onder jongeren. “Het sturen van een seksueel getinte (naakt)foto is onder jongeren steeds normaler, ook al op jongere leeftijd. Zo geeft één op de zeven (15%) ondervraagde middelbare scholieren in een onderzoek van EenVandaag aan zelf wel eens een seksueel getinte (naakt)foto te hebben verzonden via whatsapp of social media, vaak aan een bekende. Niet altijd gaat dit goed: zeven op de tien scholieren (69%) kennen één, maar vaak meerdere jongeren in hun omgeving waar het afgelopen jaar een naaktfoto van in omloop was.” Dat zijn dus inderdaad heel wat minder geruststellende cijfers dan in het eerder genoemde Tieners en Privacy.

De campagne Onuitwisbaar is op school goed te gebruiken om hiervoor bewustzijn te kweken bij de jongeren. School en veiligheid geeft tips over de rol van de school bij een sexting schandaal en ook Cubiss geeft scholen tips.



Er is ook lesmateriaal voor scholen gratis beschikbaar. Teleblik heeft in een dossier een aantal video's geselecteerd die onder meer reportages bevatten over privacy, privacyschending, de handel in persoonsgegevens en cookies. Een Teleblikles over privacy voor de middenbouw vind je hier. Maar ook de Nationale Academie voor Media & Maatschappij heeft lesmateriaal. Veilig internetten geeft een overzicht van lespakketten. Ook de playlist van de Consumentenbond is prima in de les te gebruiken.
Thuis kun je natuurlijk met je kinderen de basiscursus van de NTR Academie volgen.

Voeg in elk geval standaard een adblocker aan je browser toe, dan ben je ook af van al die vervelende reclame en kun je je veel beter focussen op je computerwerk. 
En nu niet denken, dat komt allemaal wel. Ga aan de slag de komende weken!

Verder lezen: Boek Mediawijsheid in de klas, Het web dat wij willen, Imagebuilding op het net, Verplicht internetdiploma, 3 tips tegen identiteitsfraude, Cookiebeheer, De Meldknop, Staysafeonline.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten